در یک جمله، یک قاعده کسب‌وکار، برخی جنبه‌های کسب‌وکار موجود در یک سازمان را تعریف یا مقید می‌کند.
این قاعده می‌توانند از منابع زیر سرچشمه بگیرند:
- تصمیمات استراتژیک که توسط رؤسا اتخاذشده‌اند
- قوانین حقوقی و قضایی
- دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها
- التزامات قراردادی
قواعد کسب‌وکار (Business Rules) با قواعد خط‌مشی (Workflow Rules) تفاوت دارند، قواعد کسب‌وکار بر سازمان حکومت می‌کنند، جدای از اینکه چه خط‌مشی یا فرآیندی برای اجرا آن‌ها برگزیده‌شده. در مقابل، قواعد خط‌مشی، چگونگی انجام امور را تشریح می‌کنند. هدف اکثر پروژه‌ها ایجاد یا ارتقاء خط‌مشی‌ها است که درنهایت ممکن است قواعد خط‌مشی را تحت تأثیر و تغییر قرار دهد، نه قواعد کسب‌وکار را.
به یاد داشته باشید که قواعد کسب‌وکار ، قیود را مشخص می‌کنند درحالی‌که قواعد خط‌مشی چگونگی انجام فرآیندهایی که با قواعد کسب‌وکار محصور و محدود شده‌اند را توصیف می‌کنند.
چند نمونه واقعی از قواعد کسب‌وکار و قواعد خط‌مشی:
به‌عنوان‌مثال فرض کنید که سیاست یک بانک به این صورت باشد که در هنگام برداشت مبلغ بیش از ۵۰ میلیون ریال از یک حساب توسط مشتری، تحویل‌دار باید قبل از پرداخت وجه به مشتری باید تأییدیه آن را از سرپرست ریالی شعبه اخذ کند. قواعد خط‌مشی از اینکه چگونه این تأییدیه گرفته شود و چه فرآیندی باید توسط تحویل‌دار طی شود پشتیبانی می‌کنند اگر قرار باشد این قواعد را مستند کنید، چیزی شبیه زیر خواهد بود:
قاعده کسب‌وکار: سرپرست شعبه باید تمام برداشت‌های بالای ۵۰ میلیون ریال را موردبررسی و تائید قرار دهد. یا تمامی برداشت‌های بالای ۵۰ میلیون ریال باید تأییدیه سرپرست شعبه را داشته باشند.
قاعده خط‌مشی (مرتبط باقاعده فوق): به‌محض اینکه یک درخواست برداشت از حساب با مبلغی بالاتر از ۵۰ میلیون ریال توسط مشتری ارجاع شد، تحویل‌دار باید یکی از کارهای زیر را انجام دهد :
- یک فرم مجوز برای آن پرکرده و آن را به امضای سرپرست شعبه برساند و سپس اقدام به پرداخت وجه نماید.
- یک نامه الکترونیکی با عنوان «خیلی فوری» در سیستم اتوماسیون ایجاد و برای سرپرست شعبه ارسال کند و منتظر تائید فوری آن بماند و سپس اقدام به پرداخت وجه نماید.
قاعده کسب‌وکار چگونه شناسایی می‌شوند
چون قواعد کسب‌وکار به‌شدت حدود پروژه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند، شناسایی سریع آن‌ها برای بقای پروژه حائز اهمیت فراوانی است. یک قانون خوب و ساده برای شناسایی قوانین کسب‌وکار یک سازمان این است که:
تصور کنید که می‌خواهید آن سازمان را از ابتدا بسازید و حتماً خط‌مشی‌ها هم قابل‌تغییر هستند. چه قوانینی همچنان برای دوباره‌سازی سازمان موردنیاز خواهند بود؟ به‌صورت نوعی، گزاره‌ها تکوینی بجا مانده و غیرقابل‌چشم‌پوشی، همان قواعد کسب‌وکار هستند.
البته، این‌یک دستورالعمل کلی است و مطلق نخواهد بود، زیرا در جهان واقعی استراتژی‌های اجرایی بر پایه منابع موجود سازمان بناشده‌اند.
یکی از راه‌های دسته‌بندی قاعده کسب‌وکار، استفاده از کلیدواژه‌های زیر است:
- تعریفی/واقعی: یک مفهوم کسب‌وکار را تعریف می‌کند یا چند مفهوم کسب‌وکار را به هم متصل می‌کند. اصولاً جملاتی که در توصیف یک کسب‌وکار استفاده می‌شوند، خود یک نوع قاعده کسب‌وکار هستند.
- محدودیت/قیدی: یک حرکت یا کنش را منع یا توصیه می‌کند. عمدتاً در مسائلی مانند محدودیت‌های سخت‌افزاری، سازگاری با پایگاه‌های داده، قوانین راستی آزمایی داده‌ها و فرآیندهای دستی در سازمان، منعکس می‌شوند.
- استنتاجی/محاسبانی: اطلاعاتی که با توجه به فرض اطلاعات دیگر قابل استنتاج هستند را نشان می‌دهد. می‌تواند یک فرمول ریاضی باشد یا یک‌جمله‌ای مثل این: اگر موضوع «الف» صحیح هست، پس میدانیم که موضوع «ب» نیز صحیح است.
ویژگی‌های اطلاعاتی یک قاعده کسب‌وکار می‌تواند شامل موارد متعددی باشد، برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- نام یا عنوان: نام باید خیلی سریع خواننده را در محدوده موردبحث قاعده قرار دهد.
- شرح: مشروح دقیق قاعده کسب‌وکار بدون کم‌وکاست.
- نوع: نشان‌دهنده دسته‌بندی قاعده کسب‌وکار
- حوزه یا Entity (اختیاری): درصورتی‌که حوزه تأثیرپذیر قاعده در محصول نهایی قابل‌شناسایی است آن را در این بخش مشخص می‌کنیم تا به دسته‌بندی و بازخوانی لیست در زمان نیاز کمک کند.
- مثال (اختیاری): یک مثال در حوزه واقعی کسب‌وکار
- منبع (اختیاری): منبعی که قاعده موردنظر از آن کشف یا تحصیل شده است.
- قواعد وابسته (اختیاری): لیستی از قواعد مرتبط در مسیر فرآیندهای کسب‌وکار
- شاخص (اختیاری): یک عدد یا شاخص منحصربه‌فرد برای قاعده که در مستندسازی‌ها کارآمد است.
- وضعیت (اختیاری): نشان می‌دهد که قاعده موردنظر یک قاعده ثابت ست یا امکان تغییر در آن وجود دارد.
در پایان اگر بخواهیم قواعد کسب کار یک رستوران را در یک جدول نمایش دهیم، جدولی شبیه جدول زیر خواهیم داشت:
| شاخص | عنوان | شرح | نوع | وضعیت | منبع |
|---|---|---|---|---|---|
| BR001 | ارسال و حمل‌ونقل غذا | عملیات مربوط به حمل‌ونقل غذا باید بین ساعات ۱۰ صبح تا ۱۴ بعدازظهر پایان یابد | محدودیت | متغیر | مصاحبه با مدیر رستوران |
| BR002 | رمزگذاری اطلاعات مالی | انتقال اطلاعاتی که دربرگیرنده صورت‌وضعیت‌های مالی یا مشخصات پرسنلی باشد، لازم است با استاندارد ۱۲۸ بیت رمزگذاری شود. | محدودیت | ثابت | استانداردهای امنیتی انتقال اطلاعات |
| BR003 | قیمت سفارش | قیمت هر سفارش به این صورت محاسبه می‌شود: ضرب مبلغ هر قلم کالا در تعداد آن بعلاوه هزینه حمل‌ونقل درصورتی‌که به خارج از محدوده «حمل رایگان» ارسال می‌شود. | محدودیت | متغیر | اسناد مالی و حسابداری رستوران |
دیدگاهتان را بنویسید