نظام‌مهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار (نماتن) ، مجموعه‌ای است از استانداردها، قوانین، مقررات، دستورالعمل‌ها، راهنماها و نهادهای اجرایی و نظارتی که برای نظم‌بخشی به صنعت نرم‌افزار کشور از منظر مبادله محصولات و خدمات نرم‌افزاری در جامعه، باهدف حفظ منافع مشروع همه ذینفعان این صنعت، ایجاد فضای مشارکت و رقابت، و توسعه همه‌جانبه و پایدار صنعت نرم‌افزار کشور تدوین و اجرا می‌شوند. در طراحی و بازنویسی بخش‌های مختلف این طرح از آموزه‌ها و مستندات «فرآیند یکپارچه رشنال شرکت آی.بی.ام (IBM Rational Unified Process)» بهره‌برداری شده است.
تاکنون سه فاز از طرح توسعه این نظام توسط شورای عالی انفورماتیک کشور ، اجراشده:
- نماتن ۱ : استانداردهای تعریف و ارجاع کارهای نرم‌افزاری
- نماتن ۲ : استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار
- نماتن ۳ : طرح جامع نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور
نتایج ۲ فاز نخست به‌صورت رسمی منتشر شده‌اند.
تاریخچه نماتن
ایده‌ی تدوین مجموعه مقررات ویژه پروژه‌های نرم‌افزاری از نخستین سال‌های پس از انقلاب همواره مطرح بوده و در مقاطعی نیز مجموعه فعالیت‌های پراکنده‌ای در این زمینه صورت گرفته که هیچ‌یک از آن‌ها، منجر به نتیجه اثربخشی نشده بود.
پس از آغاز طرح تکفا و احساس نیاز به تدوین استانداردهای حاکم بر پروژه‌های نرم‌افزاری، کمیته نرم‌افزار انجمن شرکت‌های انفورماتیک، در اواسط سال ۱۳۸۱ پیش‌نویس پیشنهادی را برای اجرای پروژه «نظام‌مهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار (نماتن)» تهیه کرد که در آن کل این نظام می‌بایست در سه فاز متوالی تدوین گردد:
- فاز اول: تعریف و ارجاع پروژه
- فاز دوم: استاندارد تولید و توسعه نرم‌افزار و نحوه نظارت بر آن
- فاز سوم: تشریح طرح توصیف متدولوژی همراه با مثال
تکفا سرواژه عبارات توسعه-کاربردی-فناوری اطلاعات و ارتباطات- ایران است. این طرح در تیرماه سال ۱۳۸۱ به تصویب هیئت دولت رسید. منابع اعتباری آن‌هم در تبصره ۱۳ قوانین بودجه سال‌های ۸۱، ۸۲ و ۸۳ پیش‌بینی‌شده است.
فاز اول | نماتن ۱: استانداردهای تعریف و ارجاع کارهای نرم‌افزاری
در سال ۱۳۸۲ قرارداد اجرای فاز ۱ پروژه نماتن – تقریباً با همان تعریف صورت گرفته در بالا، بین دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک کشور و انجمن شرکت‌های انفورماتیک ایران منعقد گردید. نتایج این پروژه که استانداردهای لازم برای مرحله تعریف و ارجاع کار در پروژه‌های نرم‌افزاری را شامل می‌شد، پس از بررسی‌ها و اصلاحات لازم توسط کمیته نرم‌افزار انجمن و دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک، در آذرماه ۱۳۸۳ منتشر گردید. همچنین برای نخستین بار این استانداردها، به‌صورت پیوست بخشنامه رسمی ریاست وقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، برای اجرا به‌تمامی دستگاه‌های اجرایی کشور ابلاغ گردید. پیوست‌های این بخشنامه شامل ۶ استاندارد زیر بود:
- مشاوره پروژه‌های نرم‌افزاری
- تهیه درخواست برای ارائه پیشنهاد (RFP)
- نظارت بر پروژه‌های نرم‌افزاری
- پیشنهاد (Proposal)
- برگزاری مسابقه و ارزیابی پیشنهاد
- پیمان‌نامه نرم‌افزاری
نتایج این پروژه – به‌ویژه استانداردهای RFP و Proposal، پس از ابلاغ، به‌صورت محدود توسط دستگاه‌های اجرایی مورداستفاده قرارگرفته است.
فاز دوم | نماتن ۲: استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار
به دنبال انتشار نتایج فاز ۱ در سال ۱۳۸۳ دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک کشور تدوین فاز ۲ نماتن را به شرکت مهندسی نرم‌افزاری گلستان برون‌سپاری کرد. این پروژه که با نظارت کمیته نرم‌افزار انجمن شرکت‌های انفورماتیک به انجام رسید، در آبان ماه سال ۱۳۸۳ منجر به تهیه و ارائه استانداردهای اجرای پروژه‌های نرم‌افزاری شد. گزارش نهایی پروژه شامل اجزای زیر بود:
- درآمدی بر استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار
- استاندارد سند توصیف متدولوژی (MDD)
- استاندارد طرح مدیریت پروژه (PMP)
- استاندارد طرح تضمین کیفیت (QAP)
- استاندارد طرح مدیریت پیکربندی (CMP)
- استاندارد طرح تصدیق و صحه‌گذاری (V&V)
- استاندارد طرح آزمون نرم‌افزار
- استاندارد طرح انتقال و تحویل نرم‌افزار
- استاندارد طرح ضمانت نرم‌افزار
- استاندارد طرح نظارت
- واژه‌نامه
گزارش فاز ۲ نماتن از سوی دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک منتشر، و الزام استفاده از این استانداردها طی بخشنامه‌ای از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به کلیه دستگاه‌های اجرایی ابلاغ‌شده است.
فاز سوم | نماتن ۳: طرح جامع نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور
پروژه‌ی «تدوین طرح جامع نظام‌مهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار (نماتن) ۳» باهدف روشن ساختن تعریف، دامنه، اجزا، سازمان و روش نگهداری نظام‌مهندسی نرم‌افزار و همچنین تعیین برنامه‌های اجرایی لازم برای توسعه و تکمیل این نظام، به سفارش شورای عالی انفورماتیک کشور و توسط شرکت مهندسی نرم‌افزاری گلستان در سال ۱۳۸۴ اجرا شد.
اهداف پروژه عبارت بود از تدوین طرح جامع نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور، شامل:
- تعیین تعریف، محدوده و اجزای نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور
- تعیین ذینفعان و گروه‌های مرتبط با این نظام و مسئولیت‌ها و نقش هر یک
- طراحی ساختار اجرایی برای تهیه، نگهداری و ارتقای این نظام
- تعیین ارتباط نظام با سایر نظام‌های فنی-اجرایی و حقوقی-قانونی کشور
- تدوین یک برنامه اجرایی کلان برای تکمیل معیارها و اجزای نظام
سند نهایی طرح جامع نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور به همراه مستندات الحاقی آن تا فاز دوم را می‌توانید از طریق لینک زیر دانلود کنید.
درنتیجه اجرای پروژه، ضمن تعریف محدوده و معماری نظام‌مهندسی نرم‌افزار کشور، گام‌های اجرایی لازم برای توسعه و تحقق این نظام، در ۷ فاز تعریف شد. که هیچگاه تکمیل نشد!
دیدگاهتان را بنویسید